CHỈ SỐ CA 72-4 DẤU ẤN UNG THƯ DẠ DÀY
1/ Tổng quan
– Ung thư dạ dày là một bệnh phổ biến theo như các nghiên cứu ung thư dạ dày là một trong 5 bệnh ung thư thường gặp nhất tại Việt Nam cũng như trên thế giới. Ung thư dạ dày giai đoạn sớm không có biểu hiện triệu chứng, thường phát hiện được tình cờ khi nội soi. Khi bệnh nhân có biểu hiện triệu chứng như: đau bụng, chán ăn, đầy bụng, xuất huyết tiêu hóa (nôn ra máu hoặc đại tiện phân đen) khả năng ung thư đã vào giai đoạn muộn.
– Trong các chất chỉ điểm khối u thì CA 72-4 có độ nhạy và độ đặc hiệu cao nhất để chẩn đoán và theo dõi ung thư dạ dày. Ngoài ra, CA 72-4 còn được phát hiện ở những bệnh nhân bị ung thư buồng trứng, đại trực tràng, tuyến tụy, vú và một số bệnh lý lành tính khác.
– Xét nghiệm CA 72-4 được thực hiện như những xét nghiệm máu thông thường. Mẫu máu được lấy từ tĩnh mạch cánh tay hoặc bàn tay sau đó được phân tích tại phòng xét nghiệm. Phương pháp định lượng CA 72-4 theo nguyên lý sandwich của kỹ thuật miễn dịch điện hóa phát quang. Bình thường chỉ số CA 72- 4 ở người khỏe mạnh sẽ nhỏ hơn 6 U/ ml, nhưng đối với người mắc bệnh ung thư dạ dày thì chỉ số này sẽ cao hơn rất nhiều.
2/ Ý nghĩa dấu ấn CA 72-4 liên quan đến ung thư dạ dày và ung thư khác
– Trong ung thư dạ dày:
+ Giai đoạn đầu: nồng độ Ca 72 – 4 trong máu có tăng vượt trên mức bình thường, tỷ lệ có kết quả tăng ở các bệnh nhân chỉ khoảng 10% – 20% cùng với các triệu chứng lâm sàng ở giai đoạn này chưa rõ ràng triệu chứng lâm sàng nên xét nghiệm thường đóng vai trò quan trọng trong định hướng chẩn đoán bệnh.
+ Giai đoạn u tiến triển: nồng độ CA 72 – 4 thường tăng cao và nhanh chóng, có thể tăng trên 100 U/ml. Dấu hiệu ung thư rõ rệt, bệnh tiến triển nhanh.
– Theo dõi đáp ứng điều trị:
Sau khi đã cắt bỏ khối u, xét nghiệm kiểm tra lại theo hướng dẫn của bác sĩ. Nếu giá trị xét nghiệm tăng trên 70% có nghĩa bệnh tái phát trở lại. Giá trị CA 72 – 4 có vai trò theo dõi đáp ứng điều trị ung thư dạ dày, nồng độ CA 72 – 4 trước phẫu thuật có giá trị tiên lượng tiến triển của khối u. Sau phẫu thuật giá trị xét nghiệm này thường sẽ trở về bình thường sau khoảng 1 – 2 tuần.
– Mức độ CA 72-4 tăng cao trong một số bệnh ung thư:
- Ung thư buồng trứng
- Ung thư đại trực tràng
- Ung thư đường tiêu hóa khác: Mức độ CA 72-4 tăng ở 35 – 52% bệnh nhân ung thư đường mật, 17 – 35% bệnh nhân ung thư tuyến tụy và chỉ tăng ở 4 – 25% số bệnh nhân ung thư thực quản.
- Ung thư phần phụ khác: Mức độ dấu ấn CA 72-4 tăng 54% bệnh nhân mắc ung thư nội mạc tử cung, tăng ở 24% số bệnh nhân mắc ung thư vú và chỉ tăng ở 14% số bệnh nhân mắc ung thư cổ tử cung.
3/ Chỉ định
- CA 72-4 thường được chỉ định ở những bệnh nhân đã được chẩn đoán ung thư dạ dày để đánh giá đáp ứng thuốc, đánh giá trước khi phẫu thuật, theo dõi sau phẫu thuật và kiểm tra ung thư tái phát.
- CA 72-4 hiếm khi được sử dụng để sàng lọc ung thư dạ dày ở những đối tượng không có nguy cơ. Nó thường được chỉ định ở những đối tượng có triệu chứng nghi ngờ ung thư dạ dày. Xét nghiệm này đặc biệt hữu ích với ung thư dạ dày giai đoạn cuối.
4/ Chẩn đoán và theo dõi điều trị dựa vào CA 72-4
– Ở người trưởng thành khỏe mạnh, nồng độ CA 72-4 trong máu thường dưới 6 UI/ml. Mức độ CA 72-4 cao gợi ý sự hiện diện, di căn hoặc tái phát của ung thư dạ dày. Giá trị CA 72-4 càng cao thì tỷ lệ mắc ung thư dạ dày càng lớn.
– Tăng CA 72-4 không đủ để kết luận một người bị ung thư dạ dày mà cần được giải thích cùng với hỏi bệnh, chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm khác như CEA, CA 19-9. Khi CA 72-4 thực hiện cùng CEA và CA 19-9, cả ba chỉ số tăng thì khả năng ung thư dạ dày tăng lên đáng kể.
– Ngược lại một người có triệu chứng ung thư dạ dày nhưng có chỉ số CA 72-4 bình thường cũng không thể loại trừ ung thư dạ dày mà cần kết hợp thêm các cận lâm sàng khác, phổ biến là phương pháp nội soi.
– Ở bệnh nhân bị ung thư dạ dày, CA 72-4 giảm sau khi điều trị là một dấu hiệu tốt cho thấy ung thư đáp ứng điều trị. Những bệnh nhân có mức CA 72-4 trước phẫu thuật thấp hơn có tiên lượng tốt hơn so với bệnh nhân có mức CA 72-4 cao hơn. Sau khi phẫu thuật, CA 72-4 giảm đến mức bình thường là dấu hiệu tốt. Ngược lại, CA 72-4 tăng là dấu hiệu gợi ý ung thư chưa được loại bỏ hoàn toàn hoặc ung thư di căn. Ở bệnh nhân đã điều trị ung thư dạ dày, xét nghiệm CA 72-4 tăng là một dấu hiệu cho thấy có thể ung thư đã tái phát.
Được phục vụ quý khách là vinh dự của chúng tôi !
Khoa xét nghiệm – Bệnh viện Đa khoa Hoàng Tuấn
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1/ Hoang Thi Nhu (2021), Khảo sát nồng độ CA19-9, CA 72-4 và CEA ở các bệnh nhân có bệnh lý về gan mật tại Bệnh viện Bạch Mai, Luận văn Tốt nghiệp Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. tr. 9-20.
2/ Tran Xuan Truong (2001), Nồng độ chất chỉ điểm khối u CA 72-4 của người bình thường, Y học thực hành, tr. 11-13.
